علت و دلایل بیش فعالی  کودکان

بیش فعالی کودکان می توتند پیامدهای زیادی در آینده این کودکان داشته باشد. به گفته روانشناسان کودک علت اختلال بیش فعالی در کودکان عمدتاَ منشا ژنتیکی دارد و میزان ارثی بودن آن حدود 75 درصد است. اصولاَ احتمال بروز آن در دوقلوها خیلی بیشتراست.همچنین در خواهر و برادرها نیز بیشتر از سایرین است. همچنین عوامل مغزی و آسیب به سیستم عصبی کودک و نقص در تکامل سیستم اعصاب نیز می­ تواند از علل بیماری باشد. کودکان مبتلا احتمالاً در قسمت­هایی از مغز که مسئول توجه، تمرکز و تنظیم فعالیت ­های حرکتی است دچار نقائص جزئی هستند.

سایر عواملی که می توان نام برد نیز شامل مواجهه با مواد سمی و عفونت در دوره پیش از تولد و هنگام بارداری، زودرس بودن نوزاد، تهاجم مکانیکی پیش از تولد به دستگاه عصبی جنین یا عفونت، التهاب و ضربه در اوایل شیرخوارگی می ­باشد.

سایر عوامل روانی اجتماعی مثل سوء رفتار مزمن و شدید، بدرفتاری و غفلت با برخی علائم رفتاری همراه هستند که با اختلال ADHD همپوشانی دارند. برخلاف برخی تصورات چگونگی روش­ های فرزند پروری والدین در ایجاد بیماری نقشی ندارد. اگرچه برخورد و مواجهه مناسب والدین با نشانه ­های بیماری و اختلالات رفتاری ناشی از آن می ­تواند در کنترل علائم و جلوگیری از عوارض بعدی موثر باشد.

سن بروز اختلال بیش فعالی کودکان

با توجه به اینکه عوامل ارثی در ایجاد اختلال ADHD نقش مهمی دارد، ممکن است علائم در دوران شیرخوارگی آغاز شود. هر چند به ندرت تا قبل از دوره نوپایی تشخیص داده می ­شود. شیرخواران مبتلا به اختلال بیش فعالی – کم توجهی  در گهواره فعالند، پرتحرک هستند و دست و پای خود را زیاد حرکت می ­دهند، خواب کمی دارند، کم غذا هستند و زیاد گریه می ­کنند. شیخواران بیش فعال نسبت به محرک­ها بسیار حساسند و تحت تاثیر سروصدا، نور، دما یا سایرتغییرات محیطی دچار آشفتگی گردند.آنها عکس ­العمل بیش از معمول از خود نشان دهند.

لازم به ذکر است که این اختلال معمولا تا سن 3 سالگی شروع می ­شود. اما به جز موارد بسیار شدید عموماَ تا زمانی­ که کودک وارد پیش ­دبستانی یا مدرسه نشده باشد، نمی توان آن را تشخیص داد. یعنی تا زمانی که اطلاعات معلم در مورد مقایسه توجه، تکانشگری و پرتحرکی کودک با همسالانش در دست باشد و علائم، حداقل در دو محیط بروز کند و همچنین با کارکرد تحصیلی و موقعیت­ های اجتماعی  متناسب با رشد کودک تداخل کند.

شیوع اختلال بیش فعالی و کم توجهی در کودکان

اختلال بیش فعالی/ کم توجهی حدوداَ در 5-8 درصد کودکان سنین مدرسه وجود دارد. 60-85 درصد کودکانی که در سنین ابتدایی این تشخیص را دریافت کرده ­اند، در نوجوانی نیز واجد ملاک ­های این اختلال هستند. حتی تا 60 درصد آنها علائم­ شان تا بزرگسالی ادامه می ­یابد.  در 40 درصد مابقی، علائم در زمان بلوغ یا اوایل بزرگسالی فروکش می­کند.

حتی در 4 درصد بزرگسالان نیز این اختلال وجود دارد. بیش فعالی در بزرگسالان با توجه به فقدان اطلاعات مدرسه و اطلاعات مشاهده قابل دسترس، عموماً بصورت خود گزارشی تشخیص داده می ­شود و به ­همین دلیل گذاشتن تشخیص درست در بالغین دشوارتر از کودکان است. میزان اختلال بیش فعالی/ کم توجهی در والدین و خواهر و برادران کودک مبتلا به این اختلال 2 تا 8 برابر شایع ­تر از جمعیت عمومی است و اصولاَ در پسران شایع ­تر از دختران است.

اختلال بیش فعالی کودکان تا چه سنی ادامه دارد؟

در برخی کودکان مبتلا علائم پرتحرکی برطرف می ­شود. ولی کاهش میدان توجه و مشکلات کنترل تکانشگری باقی می­ ماند. معمولا پرتحرکی نخستین علامتی است که فروکش می ­کند و حوا­س­ پرتی آخرین علامتی است که برطرف می ­شود. اما باید در نظر داشت که ADHD در اواسط کودکی فروکش نمی ­کند. پایداری اختلال را می­ تواند از روی سابقه خانوادگی اختلال، حوادث منفی زندگی، همراهی علائم و مشکلات رفتاری، افسردگی و اختلالات اضطرابی پیش­بینی کرد. احتمال بهبود قبل از ۱۲ سالگی کم است. اگر بهبودی روی دهد معمولاً بین 12 تا 20 سالگی است.

بهبود ممکن است با زندگی نوجوانی و بزرگسالی پربار، روابط بین ­فردی رضایت ­بخش و یادگارهای معدودی از اختلال همراه باشد. ولی اکثر بیماران مبتلا بهبودی نسبی پیدا می کنند و مستعد مشکلات دیگری در آینده هستند. و بدون درمان تنها یک سوم تا نصف کودکان ADHD می ­توانند با علائم خود در زندگی ­شان منطبق شوند.

در 60 درصد مواردی که علائم ممکن است تا دوران بزرگسالی دوام بیاورد، ممکن است بیش فعالی کاهش یابد ولی همچنان تکانشی و مستعد حادثه باقی می­ مانند. هرچند پیشرفت ­های تحصیلی و آموزشی این افراد پایین ­تر از سایر افراد است ولی سابقه اشتغال اولیه آنها از کسا­نی ­که تحصیلات مشابه دارند متفاوت نیست.

علائم بیش فعالی کودکان

• کودک غالباً با دست­ هایش بازی می ­کند، دست و پاهایش را تکان می ­دهد و روی صندلی وول می ­خورد.
• غالباً در کلاس یا جاهای دیگری که انتظار می ­رود شخص بنشیند صندلی خود را ترک می­ کند و در جاهایی که مناسبتی ندارد راه می­ رود. یا از در و دیوار بالا می­ رود.
• غالباً بازی یا فعالیت ­هایشان پر سر و صدا است.
• پرتحرک و پرفعالیت هستند. هرلحظه در حال راه رفتن هستند، انگار موتوری درون بدن آنهاست که آنها را به حرکت دائمی مجبور می ­کند. نمی­ توانند آرام بنشینند و بی ­قرارند.
• معمولاً زیاد صحبت می ­کنند.
• خوردن و خوابیدن آنها منظم نیست و در همه چیز دخالت می ­کنند و مراقب دائمی نیاز دارند.

 

شکایت معلم از کودکان بیش فعال

بسته به شدت اختلال معلمین شکایت دارند که معمولاً یک یا دو زنگ اول را تحمل می­ کنند. اما در ساعات نزدیک ظهر بی ­قرار و پرتحرک می­ شوند. به عناوین مختلف سرجای خود می­لولند یا با همکلاسی ­های خود صحبت می ­کنند.  یا برای بیرون رفتن از سرکلاس درخواست مکرر دارند (معلمین معمولاً این کودکان را بازیگوش می ­نامند) و معتقدند که آنان نظم کلاس را برهم می ­زنند در حالی که این کودکان تحمل یک یا یک و نیم ساعت سرکلاس نشستن را به ­طور مداوم ندارند.

علائم نقص توجه در بیش فعالی کودکان

• این کودکان در حفظ و نگهداری توجه روی امور ناتوانند یعنی میدان توجه آنها کوتاه است و دچار حواس ­پرتی می ­شوند. برای تمام کردن تکالیف­ شان ناتوانند و تمرکز ضعیف و پایینی دارند. این اختلال تمرکز در کارهایی که فعالیت­ دائم و جدی مغزی لازم دارد، به چشم می ­خورد. از همچین کارهایی که نیاز به کوشش ذهنی دارد، اجتناب می ­کند.
• غالباً از توجه به جزییات ناتوان هستند و در امور تحصیلی، کار یا سایر فعالیت ­ها مرتکب اشتباهات ناشی از بی ­دقتی می ­شوند.
• این کودکان در حافظه و یادآوری مشکل دارند و در فعالیت ­های روزمره غالباً فراموش ­کار هستند.
• در مدرسه قادر به انجام دستورالعمل ­ها و پیگیری دستورات و اتمام کارها نمی ­باشد. مانند اتمام تکالیف درسی و نیازمند توجه بیشتر از سوی معلمین هستند.
• در منزل اغلب از خواسته ­های والدین پیروی نمی­ کنند و ممکن است برای تکمیل تکالیف نسبتاَ ساده لازم شود والدین چندبار به آنها گوشزد کنند.
• به نظر می ­رسد مغز این کودکان اطلاعات محیطی را بیش از حد لازم می ­گیرد، یعنی در انتخاب و توجه به اطلاعات لازم و بی­ توجهی و حذف اطلاعات به­ درد انخور ضعف دارد.
• هنگام صحبت مستقیم با او، به نظر می ­رسد که گوش نمی ­کند.
• غالباً محرک­ های بیرونی حواسش را به آسانی پرت می­ کنند.

شکایت معلم از کودکان با نقص توجه

شکایت معلم این است که با تاخیر پاسخ می ­دهند. آن ها آشفته­ اند، فراموش ­کارند، اشیاء شان را گم می­ کنند، در رویاهای روزانه فرو می روند، قادر به اتمام تکالیفشان نیستند و به صحبت ­های آموزگار گوش نمی ­دهند.

علائم تکانشگری در کودکان بیش فعال

• در مدرسه ممکن است به سرعت پاسخ دادن به سوالات امتحانی را شروع کنند اما پس از جواب دادن یکی دو سوال دست از فعالیت بردارند.
• ممکن است در پاسخ دهی به سوالات نتوانند منتظر نوبت خود بشوند. قبل از پایان سوال جواب می ­دهند و می ­خواهند به ­جای هر کس دیگری پاسخ دهند. در خانه نیز قادر نیستند حتی برای چند لحظه هم خاموش و ساکت باشند.
• این کودکان تکانشی و ناگهانی عمل می ­کنند و دچار بی­ ثباتی هیجانی بوده و تحریک پذیر و انفجاری هستند. رفتارشان غیرقابل پیش ­بینی است.

منظور از تکانشگری این است که قبل از اندیشیدن اقدام و عمل می­ کنند. تغییرات ناگهانی فعالیت دارند، در سازماندهی کارها و وظایف ضعف دارند و در کلاس دایما از سرجای خود می ­پرند.

• به خاطر رفتار تکانشی و ناگهانی­ شان، آنها در به تاخیر و تعویق انداختن ارضا نیازهای خودشان ناتوانند و این خصوصیات مشخص آنهاست. چنین کودکانی اغلب مستعد حادثه هستند.
• این کودکان در حفظ و تنظیم رفتارشان ناتوانند، در نتیجه اغلب نمی­ توانند رفتار مناسبی که لحظه به لحظه با شرایط محیط هماهنگ باشد، را از خود نشان دهند.
• سریع از کوره در می ­روند و در فعالیت­ های خطرناک شرکت می ­کنند کارهای پرخطر انجام می ­دهند و نمی ­توانند پیامدهای رفتارشان را پیش ­بینی یا ارزیابی کنند و احتمال صدمه دیدن آنها زیاد است و به عواقب منفی رفتارشان فکر نمی ­کنند.
• رعایت قوانین منزل و مدرسه برای آنان مشکل است. آن ها برای پیروی از قوانین توجه بیشتری لازم دارند و برای داشتن روابط اجتماعی مناسب با همکلاسی ­ها مشکل دارند.
• کودکان تکانه ­ای در سنین قبل از مدرسه در خطر تصادفات، اتفاقات و مسمومیت ­ها هستند. باید با دقت مراقب آنها بود، چون اغلب از خطر ناآگاه هستند.

شکایت والدین از تکانه­ای بودن فرزندانشان

تا از چیزی خوشش بیاید، آن را می ­خواهد و می ­گیرد. بقیه را هل می ­دهد و کتک می ­زند. در عبور از خیابان اگر دستش را نگیرند تصادف می ­کند. دستش را با اجاق یا بخاری می ­سوزاند. در بازی قادر به کنترل خود نمی ­باشد و معمولاً از طرف دوستان طرد می ­شود.

چه کسی درمان بیش فعالی نیاز دارند؟

چه زمانی باید به درمان اختلال بیش فعالی مراجعه کنیم؟

کلام آخر

بیش فعالی کودکان اختلالی روانپزشکی است که در کودکان و بزرگسالان نیز دیده می شود. علائم و نشانه های بیش فعالی و کم توجهی در افراد متفاوت است و در هر فردی به شکلی بروز می کند. این اختلال تا سن 12 سالگی تشخیص داده می شود و تا سن 20 سالگی سن بهبود آن است.

مرکز جامع توانبخشی سرو در زمینه بازی درمانی کودکان اوتیسم، بیش فعالی،  اختلالات حسی، اضطرابی، پرخاشگری ،وسواسی و نافرمانی مقابله ای فعالیت می نماید. جهت تماس با کلینک جامع توانبخشی سرو باشماره تلفن های  3734-8809-021 و 09355505670 تماس حاصل فرمایید.