توجه: نشانه های بی توجهی ،بیش فعالی و تکانش گری باید حداقل 6 ماه دوام یابد و حداقل در چند موقعیت (نظیر خانه، مدرسه ، محل کار) اتفاق بیفتد و به آن حد که با سطح تحولی فرد ناهماهنگ و نا همخوان باشد.
بی توجهی
– قادر به توجه دقیق به جزئیات نیست و یا در انجام تکالیف مدرسه، کار یا فعالیت های دیگر از روی بی دقتی مرتکب خطا می شود.
– در حفظ توجه به تکالیف مدرسه و یا هنگام بازی، با مشکل مواجه است.
– وقتی صدایش می کنند به نظر می رسد ،نمی شنود.
– از دستورالعمل ها پیروی نمی کند و قادر به تمام کردن تکالیف مدرسه، کارهای خانه و وظایف محیط کار نیست(این مسئله به علت نافرمانی یا ناتوانی در درک و فهم دستورالعمل ها نیست).
– در سازمان دهی و نظم بخشیدن به تکالیف و وظایف با مشکل مواجه است.
– در پرداختن به تکالیفی که مستلزم تلاش ذهنی پایدار و مداوم است اجتناب می ورزد یا تمایلی به انجام آن ندارد(مانند تکلیف مدرسه یا خانه)
– اشیای ضروری برای انجام تکالیف یا فعالیت ها را گم می کند(مانند اسباب بازی ها،تکالیف مدرسه، مدادها ، کتاب ها یا سایر وسایل آموزشی).
– بر اثر یک محرک نامربوط ، به آسانی حواسش پرت می شود.
– در فعالیت های روزانه فراموشکار است.
بیش فعالی
– دست ها و پاهایش در حال حرکت است و روی صندلی وول می خورد.
– در کلاس یا موقعیت های دیگر که انتظار می رود بنشیند، صندلی خود را ترک می کند.
– در موقعیت هایی که نامناسب است به حد افراط می دود یا از در و دیوار بالا می رود.
– در بازی یا فعالیت های اوقات فراغت نمی تواند رفتار آرامی داشته باشد.
– غالبا در حال جنب و جوش و حرکت است و به گونه ای عمل می کند که گویی به وسیله موتوری رانده می شود.
– به حد افراطی صحبت می کند.
تکانش گری
– قبل از تمام شدن پرسش ،پاسخ می دهد.
– نمی تواند منتظر بماند تا نوبتش شود.
– مزاحم و مانع کار دیگران می شود(مثلا در گفتگو یا بازی دیگران دخالت می کند).
الگوی پردازش اطلاعات و ADHD
در حالی که مشکلات اولیه کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی به کارکرد اجرایی مربوط می شود، کودکان مبتلا به توجه / بیش فعالی دامنه ای از نقایص کارکرد های اجرایی را نشان می دهند .برخی از تکالیفی که تحت تاثیر کارکردهای اجرایی انجام می شوند عبارتند از : برنامه ریزی ، مدیریت زمان، یکپارچه سازی دانش گذشته برای تصمیم گیری در حال حاضر ، ارزیابی از خود و تکالیف مان،و اینکه بدانیم برای تنظیم رفتارمان، چه زمانی نیاز به کمک داریم.از آنجایی که کارکرد اجرایی توجه، تصمیم گیری، خود تنظیمی و دیگر حوزه های پردازش اطلاعات را نظارت می کند، بنابراین می تواند از اختلال نقص توجه و بیش فعالی متاثر شود. به همین خاطر ، این مشکلات برای کودک ADHD مشابه پوشش و لایه ای است که بر سراسر توانمندی های پردازش اطلاعاتش سایه انداخته است و این لایه و پوشش گاهی اوقات توسط دارو تا حدودی به کنار می رود.حواس پرتی کودکان مبتلا به ADHD به این خاطر اتفاق می افتد که آنها نمی توانند حرکات نامربوطی را که به تکالیف حال حاضرشان ارتباط دارند،غربال گری نمایند.بنابراین همه درون دادها دارای ارزش وزن براری است و سیستم پردازش اطلاعات به آسانی تحت تاثیر قرار گرفته و مستاصل می شود.
تعریف ADHD به علت عواملی نظیر فهم ما از اینکه چگونه کودکان یاد می گیرند و همچنین افزایش دانش ما از علوم عصب شناختی ،دست خوش تغییرات متعددی شده است .قوانین فدرال برای آموزش ویژه یا همان قانون آموزش برای افراد مبتلا به ناتوانی در سال 2004 اختلال نقص توجه یا اختلال نقص توجه و بیش فعالی را در طبقه ای تحت عنوان دیگر آسیب های سلامتی قرار داده است .
هر حوزه واقع در طبقه دیگر آسیب های سلامتی از نظر پزشکی مرتبط با تشخیص و درمان تحت نظر یک پزشک است.همچنین ،دارای پیامدهای آموزشی نیز هست، به طوری که اگر حمایت های آموزشی فراهم نگردد احتمالا توانایی های کودک برای موفقیت در مدرسه با مانع مواجه خواهد شد.این نکته گواه این است که چرا آنها تحت قوانین آموزش کودکان مبتلا به ناتوانی قرار می گیرند.پزشکان و کارکنان بهداشت روانی در شناسایی افراد مبتلا به ADHD به عنوان راهنما تکیه بر DSM-5 دارند.
DSM-5 نقص توجه و بیش فعالی را درون خوشه ای از اختلال های عصبی تحولی قرار داده که خود شامل اختلال های یادگیری،جدا کردنADHD از تضادورزی مقابله ای و اختلال سلوک از نظر مفهومی می شود.این سزمان بر ارتباط بین تجربه مشکلات کودکان مبتلا به نقص توجه و تکانش گری که مشکل رفتاری است و مشکلات یادگیری یا پیامدهای آموزشی تاکید دارد.توانایی توجه (توجه کردن)با توانایی یادگیری همپوش است. کودکان مبتلا به ADHA ممکن است که با مشکلات آموزشی مواجه شوند در حالی که کودکان مبتلا به اختلال های یادگیری نیز ممکن است با مشکلات توجه یا کنترل نمودن تکانه ها مواجه باشند. همبودی یا هم پوشانی ،هم زیستی دیگر ناتوانی یا دیگر اختلال های روانی با اختلال اولیه است و تشخیص و درمان را هر چه بیشتر پیچیده می کند.همبودی اهمیت ویژه ای دارد و ADHD ممکن است با سایر اختلال ها یا ناتوانی ها نظیر اختلال های یادگیری ،اختلال های هیجانی _ رفتاری، اختلال های ارتباطی و دیگر حوزه های بهداشت روانی همراه شود.
_ نمونه ای از سوال های مقیاس کانرز(کانرز_3)
مقیاس درجه ADHD در کانرز _3:در پایین این قسمت نمونه هایی از سوال های مقیاس درجه بندی معلمان کانرز _3برای استفاده در دانش آموزان را برای ماه اخیر مورد توجه قرار می دهد و با توجه به مقیاس لیکرت از0 (اطلاعات درست نیست) تا 3 (کاملا درست است) نمره گذاری می شود. مقیاس جداگانه و دیگری برای پاسخ دهی والدین استفاده می شود و دانش آموزان 8_18 سال ممکن است خودشان مقیاس را با توجه به فرم خود گزارش دهی ،کامل نمایند.علاوه بر ADHD ،مقیاس کانرز _3 اختلال های همبود دیگری نظیر اختلال تضاد ورزی مقابله ای و اختلال سلوک را هم ارزیابی می نماید.
بی توجهی
3- دامنه توجهی کوتاهی دارد.
37- به جزئیات توجه نمی کند و از روی بی دقتی مرتکب اشتباه می شود.
44- به آسانی حواسش پرت می شود و از بحث اصلی دور می شود.
60- ز فعالیت هایی که نیاز به تلاش زیاد دارد، یا سرگرمی در آن وجود ندارد،متنفر است یا اجتناب می کند.
86- به آسانی خسته و کسل می شود.
بیش فعالی/ تکانش گری
1– وقتی که از وی انتظار می رود سر جایش بنشیند صندلی را ترکمی کند و بلند می شود.
4- در صندلی بی قرار است و دائم وول می خورد.
9- قبل از تمام شدن پرسش ،پاسخ می دهد.
26- خارج از نوبت حرف می زند.
88- بدون توقف صحبت می کند.
شناسایی عمل پیچیده ای است، زیرا آزمون منحصر به فردی وجود ندارد که ADHD را شناسایی کند. تصمیمات تشخیص به وسیله یک متخصص بهداشتی و سلامتی که دارای مجوز است و با پیروی از دستور العمل های DSM-5 و دیگر منابع اطلاعاتی مورد نیاز است، انجام می گیرد. متخصصان بهداشتی ضمن بررسی علل ADHD ، عواملی که ربطی به مشکلات کودک ندارند را مدنظر قرار می دهند. به عبارتی ، تشخیص های افتراتی مدنظر قرار می گیرد. علل دیگری که در بیش فعالی، تکانش گری و بی توجهی تاثیر دارد، اما خارج از تشخیص اصلی ADHD قرار می گیرد به شرح زیر است:
– تشنج شناسایی نشده که ممکن است با شرایط پزشکی دیگری همراه باشد.
– عفونت گوش میانی که علت آسیب شنوایی است.
– مشکلات دیداری و شنیداری شناسایی نشده.
– هر مشکل پزشکی که می تواند در تفکر و رفتار تاثیر بگذارد.
– اختلال یادگیری.
– اظطراب و افسردگی.
– تغییرات ناگهانی و چشمگیر در شرایط محیطی ، خانوادگی و آموزشگاهی .
نشانه های ADHD بر اساس سن و جنسیت کودک تغییر می کند .در عین حال انتظارات فرهنگی از رفتار در شناسایی تاثیر می گذارند و ممکن است افراد درون یک طبقه را به شدت با هم متفاوت کند. اگر قرار است مجوز رسمی برای شناسایی کودکی که نشانه های ADHD را نشان می دهد ، صادر شود، فرد متخصص نیازمند پاسخ به سوال های زیر است:
– آیا رفتارها ،افراطی و طولانی مدت اتفاق می افتد و آیا این عوامل بر همه ابعاد زندگی کودک تاثیر گذاشته است؟
– آیا رفتارهای کودک در مقایسه با همسالانش در اغلب موارد اتفاق می فتد؟
– آیا رفتارها یک مشکل دایمی و همیشگی است یا در پاسخ به موقعیت کنونی است؟
– آیا این رفتارها در چندین موقعیت اتفاق می افتد یا فقط در یک مکان نظیر زمین بازی ، کلاس درس یا خانه اتفاق می افتد؟
نشانه های ADHD در یک پیوستار طولانی از خفیف تا شدید قرار می گیرند و اغلب افرادی که معیار های تشخیص این اختلال را دریافت نمی کنند، هنوز برای موفقیت نیازمند حمایت و خدمات هستند.
نرخ شیوع ADHD متنوع است. تخمین ها نشان می دهند که 3تا7 درصد کودکان مدرسه رو یا تقریبا 5 میلیون کودک سنین 5تا 17 سال درجاتی از ADHD را نشان می دهند.
مطالعات متعددی تفاوت ها در اندازه ،ساختار ، تحول و عملکرد مغز را به عنوان اساس عصب شناختی آشکار در ایجاد ADHD مورد بررسی قرار دادند.در یک فراتحلیل از 55 پژوهش توسط کورتس و همکاران نشان داده شد که وقتی مغز افراد مبتلا به ADHD با افراد نرمال (گروه عادی ) مقایسه می شود به نظر می رسد رشد آن کندتر است ، رسیدن به نقاط رسش با تاخیر اتفاق می افتد و اندازه برخی نقاط مغز کوچک تر است.این یافته ها دوباره در پژوهش های انجام شده از سوی شاو و همکاران (2011) و کویی و همکاران (2011) تکرارشد. مطالعات انجام شده با استفاده از تصویر برداری MRI تفاوت هایی در ساختار و عملکرد مغز را نشان داد که به نظر می رسد با مشکلاتی در کارکردهای اجرایی شامل رفتارهای غیر مرتبط با وظیفه ، توجه ، برنامه ریزی ، پیگیری برای حل مسئله ، مدیریت زمان و توانایی نگهداری پیامدهای آینده با توجه به عملکرد حاضر در مغز همراه است.
اختلال ADHD در خانواده تداوم می یابد و تقریبا یک سوم پدرانی که در دوران کودکی مبتلا به ADHD بودند، فرزندانشان نیز مبتلا به این اختلال می شوند.مطالعات خانوادگی و دو قلوها نشان داده است که ADHD توارث پذیری بالایی دارد و عوامل ژنتیکی در این اختلال دخالت دارد. طبق نظر دو رستون عوامل ژنتیکی بیش از 80 درصد واریانس فنوتیپ ADHD را تبیین می کند.
عوامل محیطی که به طور بالقوه با ADHD مرتبط اند، شامل استفاده از الکل و سیگار توسط مادر در دوران بارداری ، تولد نارس ، در معرض سطوح بالای سرب قرار گرفتن و صدمه ها و آسیب های مغزی می شود . مواد افزودنی با مواد نگهدارنده و رنگ های مصنوعی ارتباط دارد که خود با افزایش سطوح فعالیت ها مرتبط است.
ADHD اغلب با دیگر طبقه های ناتوانی و یا سایر اختلال های بهداشت روانی همراه است .تحقیقات اخیر نشان داده که بین 40تا60 درصد کودکان مبتلا به ADHD اختلال های دیگری هم دارند . تقریبا یک سوم همه کودکان مبتلا به این اختلال ADHD ناتوانی های یادگیری را دارند و تجارب سخت فراوانی در خواندن ، نوشتن و حساب دارند. دیگر حوزه های اختلال هایی که معمولا اتفاق می افتد شامل اختلال های رفتاری _ هیجانی و مشکلات ارتباطی است.اختلال ها در ارتباط با بهداشت روانی که به طور مکرر با ADHD همراه می شود شامل اختلال سلوک ، اختلال نافرمانی مقابله ای ، اختلال خلق ، اظطراب ، افسردگی ، اختلال دو قطبی ، اختلال های خواب ، شب ادراری ، سو استفاده از مواد ، تیک ها و سندرم توره است.
مرکز جامع توانبخشی سرو در زمینه بازی درمانی کودکان اوتیسم، بیش فعالی، اختلالات حسی، اضطرابی، پرخاشگری ،وسواسی و نافرمانی مقابله ای فعالیت می نماید. جهت تماس با کلینک جامع توانبخشی سرو باشماره تلفن های 3734-8809-021 و 09355505670 تماس حاصل فرمایید.